Engelse waaier
download hier de waaier
bachelor-scriptie van Birten Pots
HAPTONOMISCHE PRE- EN POSTNATALE BEGELEIDING VAN OUDERS EN KIND
Hoe haptonomie een meerwaarde kan betekenen
Binnen het perinatale zorgnetwerk zijn er heel wat alternatieve begeleidingsvormen aan een opmars bezig, onder andere de haptonomische pre- en postnatale begeleiding van ouders en kind.
Zwangerschap en bevalling worden nog teveel gemedicaliseerd en deze in Vlaanderen relatief onbekende begeleiding toont aan dat het ook anders kan, door terug te keren naar de basis van de fysiologie. Er is de jongste jaren steeds meer aandacht voor de geestelijke gezondheid en via deze bachelorproef zal de meerwaarde van de haptonomische zwangerschapsbegeleiding verduidelijkt worden. Door deze informatie tot bij de vroedvrouwen te krijgen, kan er vaker en specifieker doorverwezen worden.
De bedoeling is om de lezer een beeld te geven van haptonomie en de bekendheid daarmee te verspreiden. Uit het literatuuronderzoek worden voordelen op verschillende vlakken vastgelegd. Het feit dat de sessies plaatsvinden per koppel, heeft al meteen een enorme impact. Er wordt al prenataal gewerkt aan de hechting met het kind en de moeder zal beduidend minder kans hebben op angst, depressies en rookgedrag. Onderzoek toonde aan dat doorheen de prenatale sessies de mate van het affectief contact toenam en het niveau van stress steeds daalde.
Uit deze bachelorproef kan worden geconcludeerd dat de haptonomische begeleiding lichamelijke en psychologische voordelen heeft zowel voor moeder, partner, als baby. De specifieke verklaringen per aspect worden besproken in de verschillende hoofdstukken.
Inleiding
Een klein groen boekje uit de boekenkast, trok enkele jaren geleden mijn aandacht. ‘Het voelen gevoed’ van Margo Knaapen ging over het basisbevestigend dragen uit de haptonomie. Mijn nieuwsgierigheid was meteen gewekt. Als vroedvrouw in wording en in het privéleven is mijn ingesteldheid steeds open minded. Als professional is het belangrijk de alternatieve trajecten binnen het werkdomein te kennen. Op die manier kan er correct doorverwezen worden. Zo ontstond het onderwerp van deze bachelorproef en daarbij meteen de hoofdonderzoeksvraag: ‘Welke verschillen ervaren koppels die haptonomische pre- en postnatale begeleiding voor ouders en kind volgen, ten opzichte van eenzelfde type koppel dat geen haptonomische pre- en postnatale begeleiding van ouders en kind volgt?’
Er is heel wat literatuur te lezen over de benaderingswijze van de haptonomie en haar toepassingsvormen. Kwaliteitsvol wetenschappelijk onderzoek is voorlopig eerder beperkt. In Nederland zijn ze er echter wel mee bezig. Er zijn al enkele onderzoeken rond haptonomische zwangerschapsbegeleiding gepubliceerd. Daarnaast is er belangstelling voor haptotherapie als mogelijke interventie bij angst voor de bevalling.
Om de bekendheid van haptonomische pre- en postnatale begeleiding van ouders en kind in Vlaanderen te vergroten en professionals erover in te lichten, is deze bachelorproef een meerwaarde. Probleemstellingen zoals toenemende bevallingsangst, hoge stressniveaus bij zwangere vrouwen en de nood aan geestelijke gezondheidszorg, maken dat we vandaag meer dan ooit moeten durven kennis te maken met alternatieve begeleidingsvormen.
De bachelorproef start met een beschrijving van het begrip haptonomie en hoe die benaderingswijze is ontstaan. Er wordt duidelijkheid geschept over de verschillende opleidingen en specialisaties. In het eerste hoofdstuk zal er dus een antwoord gegeven worden op de deelonderzoeksvraag: ‘Op welke manier gaat haptonomische zwangerschapsbegeleiding concreet in haar werk? Welke informatie kan de vroedvrouw geven aan koppels over deze begeleiding?’
Het tweede hoofdstuk bekijkt de verschillende aspecten van de haptonomische zwangerschapsbegeleiding. Achtereenvolgens wordt de invloed op de hechting, op de moeder en op de partner bekeken. Daarna verduidelijken we het verloop van de sessies met enkele praktische voorbeelden. Meerdere deelonderzoeksvragen worden hierin opgenomen: ‘Is er een betere, veiligere hechting tussen ouder(s) en baby bij het toepassen van haptonomie, ten opzichte van eenzelfde type ouder(s) die dit niet doen?’ en ‘Merken we dat de partner meer betrokken is bij de zwangerschap en het veranderde lichaam van de zwangere bij het volgen van haptonomische zwangerschapsbegeleiding ten opzichte van eenzelfde type relatie waarin dat niet gebeurde?’
Hoe de haptonomische principes toegepast kunnen worden tijdens arbeid en bevalling, is het onderwerp van het derde hoofdstuk. De link met haptotherapie als mogelijke interventie voor bevallingsangst wordt toegelicht, wat ook één van de deelonderzoeksvragen is. ‘Ervaren vrouwen met bevallingsangst een verschil na het volgen van haptotherapie ten opzichte van eenzelfde type vrouw met bevallingsangst die deze therapie niet volgde?’ Hoewel er weinig registratie te vinden is van de Belgische vrouwen die leiden aan bevallingsangst, blijkt de prevalentie te liggen tussen 4,5% en 6,3% (Nilsson et al., 2018; O’Connell et al., 2019). Ernstige angst voor de bevalling, verhoogt de kans op een electieve sectio (Ryding et al., 2015). Verder zorgt deze angst voor het medicaliseren van de bevalling, er gebeuren meer obstetrische interventies waaronder epidurale verdoving, sectio en kunstverlossing (Loisen et al., 2018).
Het postnatale vervolg bevindt zich in hoofdstuk vier. Het basisbevestigend dragen van het kind, is daar een groot luik van. Daarna komt er een onderdeel over de specialisatie van postnatale begeleiding in water. De deelonderzoeksvraag die daar aan bod kwam, is: ‘Hebben ouders die haptonomische pre- en postnatale begeleiding van ouders en kind volgen in het postpartum meer fysiek contact met hun baby, tegenover eenzelfde type ouders dat geen haptonomische pre- en postnatale begeleiding van ouders en kind volgt? En wat zijn de mogelijke voordelen daarvan?’
Het vijfde en laatste hoofdstuk sluit af met praktische informatie. Het gebruik, de terugbetaling en het aanbod van haptonomie in België, wordt vergeleken met naburige landen. Om het toepasbaar te maken, is er een onderdeel geschreven over hoe dat relevant is binnen de praktijk van de vroedvrouw. De laatste deelonderzoeksvraag krijgt hierbij een antwoord: ‘Zal de vroedvrouw een verschil kunnen maken als ze de haptonomische principes op een gepaste manier kan aanbieden, ten opzichte van het klassieke verloop?’ Tot slot wordt een haptonomische blik op de gezondheidszorg aan de lezer meegegeven.
Lees hier de gehele scriptie
https://www.scriptiebank.be/sites/default/files/thesis/2021-06/2021_jun_1eEK_Pots_Birten.pdf
Podcast HZB online
Podcast HZB
De podcast over HZB is af en online gegaan! Patricia Wichman (https://www.haptonomie-sulis.be/) heeft hier het voortouw in gehad en Esther Molenaar (haptotherapeute) is de producent. Patricia heeft gewerkt vanuit een opzet van het bestuur en heeft daar samen met Esther Molenaar inhoud en vorm aan gegeven. Heel veel dank voor jullie inzet! De podcast duurt ca. 45 minuten en is o.a. hier te vinden:
https://open.spotify.com/episode/2XLKfxgBnkCb7b10MRAwdW?si=5ad617265d774a58
Beschrijving van aflevering (Eshter Molenaar)
Toen ik halverwege de opleiding haptotherapie zwanger werd was het voor mij vrij logisch dat ik samen met mijn vriend haptonomische zwangerschapsbegeleiding ging doen. Maar voor veel mensen zal deze vorm van begeleiding helemaal niet zo bekend zijn. Vandaar dat ik er graag een aflevering aan wijd. Dat stond al heel lang in de planning en eindelijk is het zo ver!
Voor dit mooie onderwerp ga ik in gesprek met collega Patricia Wichman. Zij is haptotherapeut en haptonomisch zwangerschapgsbegeleider in Oostende (BE) en vertelt mij liefdevol over haar vak.
Vragen die onder andere aan bod komen zijn:
– voor wie is deze vorm van begeleiding geschikt?
– hoe ziet de begeleiding er uit?
– hoe maak je eigenlijk contact met het kindje in de buik?
– hoe betrek je een (eventuele) partner bij de zwangerschap?
– hoe verwerk je een bevalling wanneer die anders loopt dan verwacht?
– hoe hou je contact met elkaar en jezelf als het kindje er eenmaal is?
En nog veel meer….
Ik hoop dat deze aflevering niet alleen (toekomstige) zwangeren inspireert, maar ook nuttige informatie biedt aan bijvoorbeeld huisartsen, vroedvrouwen, doula’s en gynaecologen in zowel Nederland als Vlaanderen.
Links
– Website van Patricia Wigman (https://www.haptonomie-sulis.be/)
– Voor het vinden van een haptonomisch zwangerschapsbegeleider via onze eigen website: Vereniging voor haptonomische zwangerschapsbegeleiding
– Vlaanderen: www.haptonome.be.
– studie Gert Klabbers ‘haptotherapie effectief bij bevallingsangst’.
– beroepsvereniging doula’s
Esther Molenaar
Haptotherapeut in Amsterdam
www.haptotherapie-esther.nl
Voor een haptotherapeut bij jou in de buurt zie:
– VVH
– NFG
– NVPA
Flyer ontwikkeld met korte informatie over HZB en de VHZB.
De Vereniging voor Haptonomische Zwangerschapsbegeleiders, de VHZB
Voor informatie, vindbaarheid, kennisdeling en bundelen van krachten
De VHZB biedt cliënten, professionals in geboortezorg en haar leden het volgende:
– informatie over zwangerschapshaptonomie
– deskundige haptonomische zwangerschapsbegeleiders met ervaring in het vak
– vindbaarheid van haptonomische zwangerschapsbegeleiders in Nederland en Belgie
– nieuws over de laatste ontwikkelingen in de geboortezorg en zwangerschapshaptonomie
– nascholing voor leden en andere professionals, veelal geaccrediteerd door de VVH, NVPA en NFG. De jaarlijkse studiedag is gratis voor de leden.
– mogelijkheid tot laagdrempelig, plezierig contact, casuïstiek en intervisie
Een professioneel en collegiaal fundament
Haptonomische Zwangerschapsbegeleiding biedt het volgende:
– contact tussen moeder, vader/partner en kind(eren) middels praktische oefeninge
– het vergroten van vertrouwen en voorbereiding op het geboorteproces
– gemeenschappelijke beleving van de zwangerschap, geboorte en de tijd erna
– omgaan met complicaties uit vorige zwangerschappen/bevallingen
– een positieve manier van omgaan met stress, pijn en angst.
– het bevorderen van zelfvertrouwen van het kind en basis vertrouwen in het kind
Nieuwe druk waaier!
Update 14 juli 2023
De waaiers kunnen besteld worden bij Elle Arntz, info@haptonomiepraktijkellearntz.nl. Opmerking! Vermeld als lid je lidmaatschapsnummer om in aanmerking te komen voor de ledenkorting.
De waaier is opnieuw gedrukt en dus ook weer aan te schaffen via bestuur@vhzb.nl. De layout en tekst zijn veranderd. Het nieuwe logo en kleuren zijn toegepast.
Jezelf mogen zijn van in den beginne – haptonomische begeleiding van ouder en kind
Jezelf mogen zijn van in den beginne – Haptonomische begeleiding van ouder en kind
artikel uit traaktmij 2018 nr 5
Patricia Wichman – Al tijdens mijn opleiding tot kinesist was ik geboeid door de diepere betekenis van een disbalans tussen lichaam en geest. Zo leerde ik haptonomie kennen. In mijn praktijk voor haptonomie nodig ik mensen uit in contact te zijn met zichzelf waardoor ze een basisvertrouwen kunnen ervaren. Vanuit deze basis kan men keuzes maken, trouw aan zichzelf. In mijn praktijk geef ik individuele begeleiding aan volwassenen. Daarnaast begeleid ik ouders tijdens hun zwangerschap en nadien.
Tijdens deze haptonomische pre- en postnatale bege- leiding nemen we de tijd om stil te staan bij het nieuwe leven in de schoot, alsook bij de ervaring van de aanstaande ouders. Zo ontstaat er ruimte om een hechte band op te bouwen tussen ouders en kind waarbij het kind van in de schoot affectieve beves- tiging kan ervaren. Dit terwijl we in een tijdperk leven waar het accent tijdens zwangerschap en geboorte vooral ligt op controle en efficiëntie.
In een vorige editie van traaktmij (augustus 2017) schreef Ineke Los-de mare over haptotherapie als aanvulling op traumawerk. Daarin legde ze het belang uit van het kunnen opgroeien als kind in een liefde- volle omgeving waarbij het kind zich bevestigd, gezien en gekend voelt. Graag ga ik hier verder op in door de draagwijdte van de zwangerschapsperiode toe te lichten vanuit de visie van haptonomie en vanuit mijn werkervaring.
Voor de geboorte
Moeder en kind kunnen al vanaf het prille begin een band met elkaar opbouwen in de schoot. Een schoot is een ruimte die ontvangt, herbergt en koestert. Het ongeboren kind voelt al en reageert op aanraking. Vanuit het contact tussen ouders en kind, ervaart het kind via de partner op een liefdevolle wijze dat er ook een wereld buiten de schoot is en kan de moederbinding vrijer worden. Zo kan het kind al van in de schoot basisvertrouwen en basiszekerheid ontwikkelen.
Vanuit dit onvoorwaardelijke contact, ervaart het kind de ruimte en de vrijheid om naar zijn ouders toe te komen, op zijn eigen ritme. Het is dus het kind dat naar de ouders toe beweegt waarbij het zich ‘toont’ op zijn eigen wijze. Met een warme en affectieve aanraking bevestigen de ouders hun kind in zijn eigenheid en zo bouwen ze een gevoelsmatige band op. Door dagelijks tijd te nemen, ontstaat er een vertrouwensvolle hechting al van voor de geboorte. Dit is een krachtige basis voor het verdere leven. Tijdens de sessies leren de ouders deze wijze van wezenlijk aanraken en contact.
We staan ook stil bij de nieuwe dimensie van het ouderschap. Het eerste kind opent het ouderschap. Hoe zien vrouw en partner elk hun nieuwe rol als ouder? Wat willen ze daarbij samen meegeven aan waarden en tradities, ieder vanuit zijn eigen herkomst ?
De komst van een kind kan allerlei emoties teweeg brengen alsook positieve en negatieve herinneringen oproepen. Gedurende de hele begeleiding nemen we hier de tijd voor zodat de ouders leren hoe ze met een bepaalde (onverwachtse) situatie kunnen om- gaan, trouw blijvend aan zichzelf. De ouders leven hierbij aan het kind voor dat elke emotie er mag zijn.
Ouderschap vraagt afstemming en luisteren naar elkaar, als koppel, zowel tijdens de zwangerschap en de geboorte als nà de geboorte. Door middel van eenvoudige verbindingsoefeningen, staand, zittend en liggend, ontdekken de ouders elkaars eigenheid van waaruit ze tot een gezamenlijke ritme kunnen evolueren.
De moeder leert contact maken met haar eigen basis zodat ze letterlijk en figuurlijk een ander evenwicht ervaart. Hierbij heeft de partner een actieve rol en groeit er een gevoelsband met het kind en een betrokkenheid bij de vrouw. De ouders leren hoe ze samen hun kind kunnen uitnodigen om meer in het midden van moeders bekkenschaal te bewegen, dichter bij haar centrum, in haar eigen basis. Zo kan het kind zich wezenlijk gedragen voelen.
De geboorte
Vaak zien we dat de mate waarin de ouders ver- trouwd zijn met zichzelf, elkaar en het kind invloed heeft op de arbeid en geboorte. Het kind kan zich geboren laten worden binnen deze verbondenheid. De partner kan hier spontaan een helpende hand bij bieden door bijvoorbeeld de vrouw op een andere wijze met de pijn van de weeën om te laten gaan. De fase van geboorte is ook een moment van letterlijk onthechten, waarbij het kind kan ervaren dat het vrij is. Vrij en tegelijk geborgen en veilig om nadien terug te hechten.
Na de geboorte
Bij het weerzien in de begeleiding van ouders en kind na de geboorte, nemen we tijd om terug te blikken op de hele ervaring van de geboorte, zowel voor moeder, partner als kind. Soms is de realiteit anders verlopen dan wat gewenst, verwacht en gehoopt was. Door hier meteen gehoor aan te geven, is er erkenning van deze ervaring. De ouders leren om te vertrouwen op hun gevoel en ontdekken de kracht van het delen.
Fundamenteel is dat het koppel er voor elkaar blijft zijn, in plaats van zich te focussen op hun kind en zo als koppel uit elkaar te groeien. Het kind voelt deze verbondenheid meteen als een veilig nest dat wordt geboden.
De tijdens de zwangerschap opgebouwde affectieve band tussen ouders en kind ontwikkelt zich na de geboorte verder. Enerzijds door het kind te begelei- den in zijn groeien naar zelfstandigheid in wie hij in wezen is, op zijn eigen tijd en tempo en op zijn eigen wijze. In dit groeiproces bieden de ouders liefdevolle grenzen aan op aangeven van het kind, in plaats van grenzeloze liefde te geven. Hierbij houden ze even- eens rekening met hun eigen grenzen, mogelijkheden en beperkingen.
Anderzijds kan deze affectieve band door het kind ervaren worden via het basisondersteunend en bevestigend dragen van het kind. Voor een verdere goede affectieve ontplooiing van het kind is deze bevestiging van de basis nodig. Dit kan het kind voelen door een dragende en steunende, tedere behoedende hand onder de billen te houden en een begeleidende hand onder de oksels. Zo kan het kind zichzelf als geheel ervaren en ontwikkelt het op een natuurlijke wijze een gezond lichaamsgevoel, net als
een gevoel van zelfzekerheid en zelfvertrouwen. Het kind wordt zo in zijn hele wezen bevestigd. Vaak toont het kind dit door te glimlachen, de blik toe te wenden of zijn handen en armen te openen, eventueel in combinatie met het wippen in de basis.
Dit staat in schril contrast met het oppakken van een kind met de handen onder de oksels. Het kind verliest dan zijn gevoel voor heelheid, zal passief worden en zo ook als zwaar ervaren worden door de drager.
Basisbevestigend dragen
Hanteren van het kind
Conclusie
Deze begeleiding van ouders en kind heeft een belangrijke preventieve functie. Ze leert ouders én hun nieuwgeboren kindjes omgaan met ongemakken, moeilijke situaties en trauma’s. De ouders leren (terug) in verbinding te komen met zichzelf en hun eigen gevoelswereld en worden uitgenodigd hiernaar te luisteren. Daardoor kunnen ze er op een meer authentieke wijze voor zichzelf en voor elkaar zijn. Door hier al mee te starten tijdens de zwangerschap, hebben de ouders de tijd om zich voor te bereiden op en stil te staan bij het ouderschap.
Al in de schoot ervaart het kind hierdoor dat het welkom is en er mag zijn op zijn eigen wijze. Het kind leert van in de schoot dat er een wereld daarbuiten is waar hij zich naar toe kan wenden en openen, vanuit basisvertrouwen. Deze krachtige bevestiging via een wezenlijk contact geeft het kind een stevige basis die hij in zichzelf kan ervaren. Een basis waar hij steeds bij terug kan komen en die zekerheid biedt.
Tekeningen door Patricia Wichman
www.haptonomie-sulis.be
